فقدان " آموزش با کیفیت در مدارس" برای اقشار متوسط و ضعیف

به گزارش راهبرد معاصر. وزارت آموزش و پرورش از جمله وزارتخانه‌هایی است که با حجم وسیعی از مخاطبان ارتباط مستقیم دارد و 15 میلیون دانش‌آموز که مهمترین سرمایه هر خانواده‌ هستند، در مدارس تحت نظر وزارت آموزش و پرورش قرار دارند.

در یک دهه اخیر، آموزش و پرورش نه‌تنها در تربیت و مهارت‌آموزی نسل جدید دست بالایی نداشته است که حتی کیفیت آموزش نیز با اما و اگرهای بسیاری همراه شده و انواع مختلف مدارس با عناوین مختلف و دریافت شهریه در حال ارائه کیفیت‌های متفاوتی از آموزش به دانش‌آموزان هستند.

موضوع تنوع مدارس در کشور بحثی قدیمی و ریشه‌دار است و دیدگاه‌های متفاوتی هم درباره آن مطرح است در حقیقت این موضوع در دوگانه عدالت تا بی‌عدالتی تعریف می‌شود؛ برخی تنوع مدارس را مصداق عدالت آموزشی و برخی هم حذف آن را آغاز گام گذاشتن در مسیر تحقق عدالت می‌‌‌دانند!

حداقلی‌ترین آسیب تنوع مدارس در کشور، ارائه انواع مختلفی از آموزش در مدارس متنوع و شکل‌گیری دو گانه «شهریه ـ کیفیت» است یعنی خانواده‌ها به ازای بهره‌مندی از آموزش با کیفیت باید برای فرزندان خود هزینه کنند.

پیش از این و در سال 1398 مجلس وقت تلاش کرد تا تنوع مدارس را کاهش و انواعی از مدارس را حذف کند اما در میدان اقدام هر کدام از این مدارس طرفداران سرسختی پیدا کردند و در نهایت هم شورای نگهبان به ابطال مصوبه مجلس رأی داد.

در میزگردی با موضوع تنوع مدارس در کشور تعدادی از کارشناسان آموزشی و مسئولان سابق وزارت آموزش و پرورش نظر خود را در این‌باره ارائه کردند که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

مهرداد ویس کرمی؛ عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس درباره موضوع تنوع مدارس در کشور معتقد است: طبق اصل 30 قانون اساسی دولت موظف است، آموزش رایگان را تا پایان دوره متوسطه برای تمام جامعه فراهم کند اما سؤال این است آیا در جایی از قانون آمده است، آموزش و پرورش غیررایگان در کشور وجود نداشته باشد؟

وی منتقدان مدارس پولی و خاص را متهم به داشتن تفکر سوسیالیستی کرد و گفت: برخی در اقتصاد و آموزش، تفکر سوسیالیستی دارند که با تفکر اسلامی سازگار نیست، ما طرفدار نظام سرمایه‌داری نیستیم و اسلام بر اساس عدالت مسائل را تبیین می‌کند، عدالت به معنای مساوات نیست اگر بخواهیم بازارپسند حرف بزنیم، عنوان می‌کنیم که مدارس متنوع عامل رانت و فساد است.

دولت توان کشیدن تمام بار آموزش و پرورش را ندارد

بنده مدرسه غیردولتی ندارم و ذینفع نیستم اما معتقدم باید تابوهای منفی که در جامعه ایجاد شده و با کلمه مافیا هر صدای مخالفی را خفه می‌کنند به چالش کشید؛ بنده با نظراتی که تاکید دارد حاکمیت باید بر آموزش رایگان و تقویت مدارس دولتی تلاش کند کاملاً موافقم اما باید واقعیت جامعه را هم در نظر گرفت با این شرایط کشور اگر همه بار آموزش و پرورش را بر عهده دولت قرا دهیم، آیا شرایط تحقق آن را دارد؟

تهدید مدارس ناایمن بر سر دانش‌آموزان

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس به مدارس فرسوده و ناایمن کشور گریزی هم زد و اشاره کرد که سال گذشته 3 هزار میلیارد تومان برای سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس اختصاص یافت اما چند میلیارد بیشتر محقق نشد و اکنون اگر زلزله بیاید دانش‌آموزان در تعدادی از مدارس زیر آوار می‌مانند حتی در تهران که برخی فکر می‌کنند منطقه‌ای برخوردار است.

ویس کرمی معتقد است، بخش قابل توجهی از افرادی که فرزند خود را در مدرسه غیردولتی ثبت‌نام می‌کنند اتفاقاً از طبقات مرفه جامعه نیستند و این موضوع را اینگونه شرح می‌دهد: برخی تصور می‌کنند افرادی که فرزند خود را در مدرسه غیردولتی ثبت‌نام می‌کنند وضع مالی خوبی دارند، اما بسیاری از مردم که حقوق و آسایش خود را هزینه فرزندانشان می‌کنند از طبقه متوسط و پایین‌تر جامعه هستند و اگر فردی بخواهد ویژه برای تحصیل فرزند خود وقت گذاشته و هزینه کند و متأسفانه این امکان در مدارس دولتی فراهم نیست، آیا حاکمیت باید این فرصت را برای او فراهم کند یا خیر؟

نمی‌توان مانع اختیار و آزادی مردم شد!

اگر بخواهیم کیفیت تمام مدارس دولتی افزایش یابد، مشکلات اقتصادی جامعه باید حل شود و درآمدهای کشور افزایش یابد، فعلاً درآمدهای کشور پاسخگوی این موضوع نیست از سوی دیگر نمی‌توان مانع آزادی و اختیار مردم شد چرا که شاید فردی پول داشته و می خواهد برای فرزندش سرمایه‌گذاری بیشتری کند نباید با یک تفکر سوسیالیستی بگوییم همه بیایند در مدارس دولتی تحصیل کنند.

طبقاتی شدن مدارس دغدغه است نه تنوع

احمد عابدینی؛ معاون سابق شورای عالی آموزش و پرورشنیز در این نشست با بیان اینکه علاوه بر تنوع مدارس، مشکلات حادتری در آموزش و پرورش وجود دارد گفت: از جمله بحران کمبود و صلاحیت معلمان؛ با این حال، اصل تنوع مدارس نیاز است اما آنچه اکنون به عنوان یک دغدغه جدی مطرح می‌شود، طبقاتی شدن مدارس است.

مدارس غیردولتی در محتوای درسی، مقررات و برنامه‌ها همانند مدارس دولتی هستند و محتوای درسی آنها نیز یکسان است بنابراین این موضوع مطرح است که کدام آزادی عمل را دارند که بگوییم مدارسی متفاوت هستند؟

مدارس مسجدمحور در جمهوری اسلامی قابل قبول نیست

وی با انتقاد از شکل‌گیری مدارس مسجدمحور به عنوان یکی از مدارس متنوع در نظام جمهوری اسلامی ایران مطرح کرد: اگر در رژیم پهلوی این کار انجام می‌شد قابل قبول بود اما تشکیل این مدارس در نظام اسلامی عجیب است؛ از سوی دیگر به برخی مدارس غیردولتی فشار می‌آورند تا اسم دانش‌آموز را در مدرسه ثبت‌نام کنند اما او را به مسجد برده و آموزش می‌دهند.

نمی‌گذارند تنوع مدارس کاهش یابد!

عابدینی با اشاره یک راهکار گفت که باید به جای ایجاد مدارس متنوع تلاش کنیم هر سال تعدادی از مدارس دولتی را به استاندارد قابل قبول برسانیم البته معتقدم اگر کل افراد بسیج شوند باز هم در آخر نمی‌توانند تنوع مدارس را حذف کنند چون در مرحله اقدام هر کدام از این مدارس مدافعانی سرسخت پیدا می‌کنند.

علی زرافشان؛ معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش نیز در این نشست درباره دلایل شکل‌گیری مدارس مختلف اظهار کرد: باید به مبنای شکل‌گیری آنها توجه داشت به عنوان مثال یک مدرسه ممکن است بر اساس نیاز دانش‌آموزان ایجاد شود مانند مدارس ویژه دانش‌آموزان استثنایی، آیا این تنوع بد است؟ بنابراین نیاز است خواستگاه مدارس را مشخص کنیم تا بگوییم کدام مدارس ضروری است و کدام مدارس می‌توانند حذف شوند، بنابراین اصل تنوع مدارس اجتناب ناپذیر است.

مرکز پژوهش‌های مجلس، 6 عامل را برای تنوع مدارس ذکر کرده است از جمله مسائل مالی، دانش‌آموزان، منطقه جغرافیایی مانند مدارس شبانه‌روزی و عشایر، گروه‌های اجتماعی مانند مدارس اقلیت‌های دینی، محتوای آموزشی مانند مدارس معارف و وابسته و نحوه اداره مدرسه مانند مدارس هیئت امنایی.

نیاز به بازنگری در ادامه فعالیت مدارس سمپاد و شاهد

وی نسبت به تغییر رویه‌های جهان براساس نظریه‌های علوم تربیتی و مخالفت با جداسازی دانش‌آموزان سخن گفت و به این موضوع مهم اشاره کرد: در ایران برای دانش‌آموزان استثنایی و تیزهوش مدارس مجزا ایجاد کرده‌ایم اما هم اکنون در جریان تحولات علوم تربیتی، نظریه رویکرد فراگیر به یادگیری و تربیت اجتماعی دانش‌آموزان مطرح است بر این اساس در گذشته شورای عالی آموزش و پرورش مصوبه‌ای داشت تا حداقل جداسازی دانش‌آموزان انجام شود.

زرافشان معتقد است که معیار اصلی ایجاد مدارس متنوع باید دسترسی برابر و عدالت آموزشی باشد طبق یافته‌های جدید علوم تربیتی، جداسازی دانش‌آموزان تیزهوش و حضور آنها در مدارس سمپاد ضرورتی ندارد، بنابراین ضرورت استمرار فعالیت مدارس سمپاد یا مدارس شاهد در حال حاضر نیازمند بررسی است؛ در سال 1376 بیشتر معلمان دارای مدرک دیپلم و فوق دیپلم بودند بنابراین بر ادامه فعالیت مدارس سمپاد تاکید داشتیم چون نیروی لازم برای آموزش دانش‌آموزان تیزهوش را نداشتیم اما سال‌ها بعد بنده در معاونت متوسطه مدافع حذف مدارس سمپاد در دوره متوسطه اول بودم چون اکنون سطح تحصیلات معلمان افزایش یافته است.

معاون سابق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش با تأکید بر اینکه قانون اساسی بر ضرورت تأمین آموزش باکیفیت و رایگان برای تمام ملت تا پایان دوره متوسطه تأکید دارد و مدارس غیردولتی با این فلسفه تأسیس شد که عده‌ای پول دارند و می‌خواهند هزینه فرزندان خود کنند از سوی دیگر هم اکنون شاهد انواع مختلفی از مدارس دولتی در کشور هستیم در حالیکه باید تمام مدارس دولتی کیفیت لازم را داشته باشند.

اقشار متوسط و ضعیف به آموزش با کیفیت دسترسی ندارند

اینکه فقرای جامعه به آموزش با کیفیت دسترسی نداشته باشند و حاکمیت خود را به تأمین آن موظف نداند و بگویند افراد پولدار گلیم خود را از آب بیرون بکشند منطبق بر عدالت نیست.مطالعات «تیمز و پرلز» نشان می‌دهد که دانش‌آموزان محروم هیچ نمره‌ای نگرفته‌اند یا اینکه در رتبه‌های زیر سه هزار کنکور سهم مدارس دولتی عادی بسیار کمرنگ است.

ناچاری و نبود کیفیت برای انتخاب مدارس غیردولتی

مژگان فرهبد؛ عضو پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش نیز تنوع مدارس را عامل لطمه به عدالت آموزشی می‌داند چون هم اکنون دانش‌آموزان در مدارس مختلفی تحصیل می‌کنند که تفاوت های بسیاری دارند البته باید تاکید کرد که تنوع مدارس اجتناب ناپذیر است و به مدارس برای دانش‌آموزان با نیازهای ویژه یا استثنایی نیاز است.

اساس آموزش برای مدارس مبتنی بر قوانینی است که آموزش و پرورش برنامه‌ریزی می‌کند اما اینکه قوانین چگونه در مدارس اجرا شود مهم است، زمانی که مدارس کنکور محور فعالیت می‌کنند تفاوت در برنامه‌ریزی و آموزش مدارس مشخص می‌شود. اگر بررسی کنیم، چرا برخی خانواده‌ها مدارس غیردولتی را انتخاب می‌کنند، بعید است همه بگویند به خاطر کنکور باشد.باید شرایطی ایجاد شود که افراد از روی ناچاری و نبود کیفیت در مدارس دولتی به سمت مدارس غیردولتی نروند.

بررسی موضوع تنوع مدارس توسط پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش

وی تنوع مدارس را زمانی دردسرساز می‌داند که کیفیت مدارس موجود بسیار متفاوت شود و معتقد است که در این شرایط جامعه آن را بر نمی‌تابد و به دنبال ادله اصلی ایجاد کننده تنوع مدارس است؛ هم اکنون پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش در حال بررسی طرحی درباره تنوع مدارس است که تا چند ماه آینده نتیجه آن اعلام می‌شود.

35 درصد هزینه‌های آموزش را مردم پرداخت می‌کنند

ابراهیم سحرخیز؛ معاون سابق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورشنیز در این باره عنوان کرد: روسا و مدیران آموزش و پرورش حاضر نیستند فرزند خود را در مدرسه دولتی عادی ثبت‌نام کنند، در شرایط فعلی کدام یک از والدین هستند که تمایل نداشته باشند، فرزندشان را در مدرسه غیردولتی ثبت‌نام کنند؟!

هنوز بر اساس آماری که حتماً مجلس هم از آن اطلاع دارد، 65 درصد هزینه‌های آموزش را دولت و 35 درصد را مردم عادی پرداخت می‌کنند از سوی دیگر مدارس با ساختمان مناسب، تجهیزات خوب و معلمان قوی به مدارس خاص اختصاص می‌یابند تا از والدین پول گرفته، کلاس فوق برنامه برگزار و نتایج بهتری را در کنکور کسب کنند./ تسنیم